نیستاگموس یا دودوئک چشم چیست؟

نیستاگموس- گاهی اوقات ممکن است احساس کنید هر کدام از چشم هایتان به یک سمتی حرکت دارد و کنترل حرکات چشم ها هم از دست شما خارج است و به صورت ریتمیک این حرکات تکرار می شوند.

این حرکات تکرار شونده چشمی که به عنوان عارضه ی چشمی به حساب می آید،  به مرور باعث تاری دید می شود و بر روی تعادل و هماهنگی اعضای بدن هم تاثیر می گذارد و ممکن برای بیمار به دلیل عدم کنترل حرکات چشمی ، مشکلات عصبی ایجاد کند.

در این مقاله به انواع نیستاگموس، علت، علائم، تشخیص و درمان آن پرداخته ام.

با من تا انتهای این مقاله همراه باشید.

نیستاگموس چیست؟

وقتی چشم ها به طور غیر ارادی و خیلی سریع  دچار حرکات منظم و ریتمیک می شوند و به شکل عمودی یا افقی و یا دایره ای حرکت می کنند در حقیقت چشم ها به عارضه ی دودوئک، چشم های رقصنده و یا نیستاگموس دچار گشته اند.

نیستاگموس دارای فاز رفت و برگشتی است و اغلب هر دو چشم را گرفتار می کند و عمدتا با خیره شدن به یک جهت، تشدید می یابد.

این بیماری فقط مختص چشم هاست و بر اثر حرکات غیر ارادی و تاثیری که بر اعصاب فرد می گذارد می تواند ناهماهنگی بدنی ایجاد کند.

نیستاگموس علاوه بر حرکات افقی و عمودی و دوار می تواند چرخشی و یا ترکیبی از این حالات باشد و مشکلات بینایی ایجاد کند.

از اصلی ترین علل ابتلا به عارضه ی چشمی دودوئک می توان به ضعف کنترل مغزی در برابر حرکات چشمی اشاره کرد که در نهایت منجر به عدم توانایی در نگاه کردن به صورت ثابت می شود.

در موارد بسیار نادری ممکن است عارضه ی چشم رقصنده به دلیل تومورهای مغزی و مشکلات عصبی حاد باشد.

دودوئک چند نوع دارد؟

این اختلال چشمی به دو نوع حسی و حرکتی تقسیم بندی می شود و می توان گفت اختلال نیستاگموس حرکتی از سن 6 هفتگی تا 3 ماهگی شروع می شود.

ممکن است بقیه ی افراد خانواده نیز مبتلا به حرکات چشمی غیر ارادی مشابهی باشند که اغلب این حرکات به شکل افقی می باشد.

معمولا در بیشتر موارد وقتی فرد در فاصله ی نزدیکی به اشیاء نگاه می کند  و از جهت های غیر معمول فعل دیدن را انجام می دهد از شدت دودوئک کاسته می شود.

خوشبختانه حرکت های چشمی بیماران باعث نمی شود تا آن ها اشیاء را متحرک ببینند و فقط با فاصله گرفتن از سوژه، بینایی کاهش پیدا می کند و هرچه به آن نزدیک تر شوند بینایی آن ها بهبود می یابد.

توجه داشته باشید هیچ نوع محدودیتی در رابطه با پتانسیل یادگیری افراد مبتلا به نیستاگموس حرکتی وجود ندارد.

اما نوع دیگر این عارضه ی چشمی نیستاگموس حسی می باشد که در آن بینایی به هر دلیلی کاهش می یابد و معمولا در سنین 6 تا 8 هفتگی شروع می شود.

در دودوئک حسی، حرکت چشم ها هم تند است و هم کند. در بیشتر موارد چشم به جهت بالا چرخش دارد و امکان دارد پلک هم تکان بخورد.

بعضی اوقات بسته به دلیل کاهش بینایی  (به طور مثال آب مروارید مادرزادی) درمان می شود. عوامل دیگری که به نیستاگموس حسی منجر می شود (مانند بیماری های عصب چشم یا شبکیه) امکان دارد قابل درمان نباشند اما باید حتما از علت زمینه ای بیماری شناخت پیدا کرد تا بتوان وضعیت بیمار را در آینده پیش بینی کرد.

فواید حرکت چشم ها چیست؟

اگر حرکات پرسوئیتی نبودند ( یعنی حرکات تعقیبی آهسته) ما قادر نبودیم تصویر واضحی از یک وسیله ی در حال حرکت به طور مداوم داشته باشیم

اگر حرکات نیستاگموسی نبودند هم، ما نمی توانستیم به طور مثال در قطار منظره ی بیرون را لحظه به لحظه ببینیم و تصاویر مثل یک نوار فیلم برای ما نامفهوم بود و خیلی تار از نگاه ما رد می شدند.

علت ایجاد نیستاگموس چیست؟

در اکثر افرادی که مبتلا به نیستاگموس هستند، علت آن مادرزادی است که هم می تواند از نوع حسی باشد و هم حرکتی.

در دودوئک حسی که بر روی یک بیماری زمینه ای چشم به وجود می آید، دید فرد  از ابتدای کودکی با کاهش شدید بینایی همراه است. از مهم ترین بیماری های زمینه ای می توان به کاتاراکت، گلوکوم، آلبینسم، مشکلات مادرزادی شبکیه چشم و عصب بینایی اشاره کرد.

اما در نوع حرکتی این عارضه ی چشمی، هیچ گونه اختلال چشمی دیگری وجود ندارد و بیماران  دارای  قدرت بینایی خوبی هستند.

در موارد بسیار نادری نیستاگموس به علت تومورهای مغزی و اختلالات عصبی شدید به وجود می آید ، همچنین ممکن است به صورت موروثی و بدون هیچ نوع بیماری زمینه ای رخ دهد.

چشم های رقصنده ممکن است به دلیل مصرف برخی از داروها ایجاد شود که در این نوع، به شکل بسیار نادری ممکن است فرد دوبینی را هم تجربه کند و دید وی با مشکل همراه شود.

از دلایل دیگر ایجاد نیستاگموس می توان به اعتیاد به الکل و داروهای کنترل بیماری اشاره کرد که به احتمال زیاد با قطع دارو و الکل این بیماری هم متوقف می شود.

بعضی از افراد هم می توانند نیستاگموس ارادی داشته باشند  مثل افرادی که می توانند گوش های خود را تکان دهند که اغلب این موارد برای جلب توجه می باشد.

این عارضه در موارد بسیار کمی به علت وجود بیماری دیگری، رخ می دهد ولی اگر اینگونه باشد با علائم نونرولوژیکی همراه است که شدت بیماری را نشان می دهد..

علائم نیستاگموس چیست؟

اصلی ترین علامت نیستاگموس، حرکت های ریتمیک چشم است که غالبا با چشم غیر مسلح هم قابل تشخیص است. چشم ها کاملا غیر ارادی حرکت می کنند و ممکن است حرکت های چشمی در ابتدا خیلی تند تند باشند اما رفته رفته رو به آرامی می رود و دوباره سرعت می گیرد.

امکان دارد فقط یکی از چشم ها دچار دودوئک شود اما به طور معمول هر دو چشم درگیر می شوند. مثلا امکان دارد برای تمرکز روی یک وسیله، سر در وضعیت عجیبی قرار بگیرد یا حالت عجیبی به خود بگیرد.

زمانی بیمار این حرکات عجیب و غریب را انجام می دهد که تمرکر کردن روی شئ و تنها نگاه کردن به آن به دلیل حرکات غیر ارادی چشم، تبدیل به یک چالش شود و در نهایت وقتی سرش را کج می کند یا می چرخاند همه چیز را بهتر می بیند.

کودکانی که دچار چشم رقصنده هستند امکان دارد کمی با تاری دید مواجه باشند اما محیط پیرامونشان را به شکل لرزان نمی بینند. ولی اگر این بیماری را به طور اکتسابی دریافت کند و در بزرگسالی  به آن مبتلا شود، هنگام دیدن همه چیز را با کمی لرزش خواهد دید.

نیستاگموس بر روی قدرت بینایی هم تاثیر می گذارد و ممکن است بیمار در فضاهایی که کم نور و تاریک هستند به سختی اطراف خود را ببینند و یا به نور حساسیت شدیدی داشته باشد.

از دیگر علائم نیستاگموس می توان به مشکلات عدم تعادل و سرگیجه، خستگی و استرس اشاره کرذ.

چگونه می توان دودوئک را تشخیص داد؟

اگر احساس می کنید خودتان یا فرزنتان دچار حرکت غیر ارادی چشم شده اید حتما به چشم پزشک مراجعه کنید. پزشک با معاینه و بینایی سنجی می تواند وضعیت چشم های شما را به طور کامل بررسی کند و اگر هر گونه مشکلی درچشم ببیند آن را تشخیص خواهد داد.

آزمایش های لازم برای تشخیص نیستاگموس

• MRI و Ct-scan مغزی
• آزمایش های عصب شناسی
• بررسی وضعیت حرکات چشم
• معاینه گوش

یکی دیگر از تست های تشخیص دودوئک اینگونه است که پزشک از بیمار می خواهد تا 30 ثانیه به دور صندلی بچرخد و بعد به یک وسیله خیره شود، اگر فرد به نیستاگموس مبتلا باشد چشم ها ابتدا به صورت خیلی آرام به یک جهت حرکت می کند و بعد خیلی سریع به جهت دیگر حرکت می کند.

درمان بیماری چشم های رقصنده

برای درمان نیستاگموس ابتدا باید علت آن تشخییص داده شود و بنا بر علت آن، روش درمانی آن اتخاذ شود. وقتی آزمایش های لازم انجام شد باید درمان دودوئک را آغاز کرد.

البته توجه داشته باشید که این بیماری عمدتا دائمی است اما می توان با استفاده از عینک و وسایل کمک کننده کاهش بینایی را بهبود بخشید.

در این مرحله اگر چشم فرد در جهت خاصی ثابت بماند اغلب استفاده از عینک های منشوری یا جراحی عضلات چشم می تواند بهبود دهنده باشد. همچنین ورزش چشمی نیز می‌تواند در کنترل نیستاگموس کمک کند.