بیماری گلوکوم یا آب سیاه چشم چیست؟

گلوکوم یا آب سیاه به گروهی از بیماری های چشمی اطلاق می شود که در آن به عصب های بینایی آسیب وارد می شود.

همانطور که می دانید عصب های بینایی اطلاعات هر چیزی را که می بیند به مغز می رساند و در صورتی که آن ها آسیب ببینند دچار اختلال شده و در پی آن کاهش بینایی اتفاق می افتد و هر چه آسیب های عصب بینایی بیشتر باشد فرد دید کمتری نیزخواهد داشت.

اگر فردی دچار آب سیاه یا گلوکوم شده باشد و به خاطر آن دچار کاهش بینایی شده باشد، متاسفانه میزان دید از دست رفته غیر قابل درمان خواهد بود اما اگر در بدو ابتلا به آن، این بیماری تشخیص داده شود و به طور منظم از داروها و تجویزهای پزشک پیروی کند می توان تا حد چشمگیری از رشد آن جلوگیری کرد

با من تا انتهای مقاله همراه باشید تا با علت، علائم  و درمان گلوکوم یا آب سیاه بیشتر آشنا شویم.

گلوکوم یا آب سیاه چیست؟

آب سیاه یک بیماری چشمی است که می تواند باعث آسیب به عصب های بینایی شود و ممکن است باعث کوری شود. این صدمات می تواند بر اثر بالا رفتن فشار داخلی چشم باشد و چون عصب های بینایی اطلاعات بینایی را مغز انتقال می دهند، در صورت آسیب، میدان بینایی را تحت تاثیر قرار می دهد و کاهش بینایی یا کوری را در پی خواهد داشت.

وقتی فردی دچار گلوکوم می شود در اوایل ابتلا، هیچ علائم و نشانه ای ندارد اما به مرور باعث کاهش دید می شود و در نهایت منجر به کوری خواهد  شد که البته با روش هایی که در ادامه به آن پرداخته ام می توان این بیماری را سریع تر تشخیص داد و نسبت به درمان آن اقدام کرد که از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

علت ابتلا به گلوکوم چیست؟

علت بیماری آب سیاه شاید کمی مجهول و نامعلوم باشد البته در بسیاری از موارد هم علت آن مشخص است مانند ضربه به چشم، بسته شدن زاویه چشم و انجام برخی از عمل های جراحی چشمی.

در بیشتر موارد هم علت ابتلا به گلوکوم ناشناخته است و ممکن است بر اثر عوامل موروثی و ژنتیکی یا محیطی باشد.

گلوکوم یا آب سیاه چند نوع دارد؟

به طور کلی بیماری چشمی آب سیاه به دو دسته زاویه باز و زاویه بسته تقسیم می شود.

زاویه ی چشم بین عنبیه و قرنیه ی چشم قرار گرفته است. به طور کلی در قسمت جلویی چشم، مایع شفافی در حال حرکت است که آن در داخل چشم ساخته می شود و از زاویه چشم بیرون می رود.

زمانی که به زاویه ی چشم آسیب می رسد یا آن بسته می شود، این مایع چشم دیگر نمی تواند از چشم خارج شود و باعث می شود فشار چشم بالا رود و گلوکوم به وجود بیاید.

در بعضی مواقع آب سیاه در نوع زاویه بسته با حملات شدید و حادی مثل درد های ناگهانی، قرمزی چشم، دیدن هاله ی در اطراف وسایل نوری، افزایش فشار داخل چشم (بالغ بر 30 میلی متر جیوه)،افت ناگهانی میدان دید و تاری دید، گشاد شدن مردمک چشم، تهوع و استفراغ و گاهی هم بیضی شدن مردمک چشم همراه است که یک موقعیت اورژانسی به شمار می آید.

گلوکوم از نوع زاویه باز هیچ گونه علائم حاد و ناگهانی ندارد و فرد بیمار هیچ نوع دردی را هم احساس نمی کند و تنها نشانه ی پیشرونده در آن کاهش میدان دید و تغییرات عصب بینایی است.

بیماری آب سیاه چه علائمی دارد؟

گلوکوم در انواع مختلف علائم و نشانه هایی متفاوتی دارد که به اختصار هر کدام از آن ها را توضیح داده ام:

• گلوکوم زاویه باز: معمولا چه در نوع آب سیاه زاویه باز و چه در نوع زاویه بسته در صورتی که حاد نباشد، بیمار علائم خاصی ندارد و وجود آن را احساس نمی کند اما اگر گلوکوم در نوع زاویه باز پیشرفت کند در میدان دید فرد اختلال ایجاد می شود.
• گلوکوم زاویه بسته حاد: در این نوع از آب سیاه چشمی فرد بیمار ممکن است علائمی مثل ترس از نور، دیدن هاله نور و رنگین کمان دور وسایل نوری، اشک ریزی، کاهش دید، تهوع و استفراغ را تجربه کند که در چنین شرایطی بیمار باید به طور اورژانسی به چشم پزشک مراجعه کند و تحت مداوا قرار بگیرد.
• گلوکوم مادرزادی: در این نوع از بیماری آب سیاه چشمی ممکن است فرد علائمی مثل اشک ریزی، بزرگ شدن چشم، سفیدی قرنیه را داشته باشد.

روش های تشخیص بیماری آب سیاه:

با اینکه در بسیاری از موارد علت عمده ی ابتلا به گلوکوم، افزایش فشار چشم می باشد اما همیشه هم این موضوع نمی تواند دلیل آب سیاه باشد.

ابتلا یا عدم ابتلا به گلوکوم به دلیل افزایش فشار چشم بالا بستگی به میزان تحمل عصب های بینایی دارد که در هر فرد متفاوت است.

با اینکه فشار طبیعی بین 12 تا 21 میلی متر جیوه است اما باز هم ممکن است فردی در این بازه هم دچار بیماری آب سیاه شود در نتیجه چکاپ و معاینه چشمی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

چشم پزشک برای تشخیص گلوکوم باید مراحل زیر را انجام دهد:

• حدت بینایی (Visual Acuity): در این تست که به وسیله چارت های بینایی صورت می گیرد،  بینایی بیمار در فواصل مختلف تعیین می کردد.
• میدان بینایی: در این تست دید جانبی (محیطی) بیمار اندازه گیری می شود. از آنجایی که از دست دادن دید جانبی یکی از علائم گلوکوم است این تست به تشخیص آن بسیار کمک می کند.
• اتساع مردمک: در این تست به وسیله ی قطره مردمک چشم بیمار متسع می شود توسط آن چشم پزشک دید بهتری برای معاینه عصب بینایی می یابد. پس از چکاپ احتمال دارد، دید نزدیک تا چند ساعت دچار اختلال و تاری دید شود.
• تونومتری: در این تست فشار مایع داخل چشم اندازه گیری می شود.

روش های  درمان گلوکوم یا آب سیاه:

برای درمان بیماری آب سیاه در مراحل اولیه، چشم پزشک قطره های چشمی را تجویز می کند البته به جز گلوکوم مادرزادی و زاویه بسته.

اما وقتی گلوکوم با قطره های چشمی بهبود نیافت و دیگر قابل کنترل نبود به سراغ روش های جراحی یا لیزر چشم می رود.

چشم پزشکان برای درمان آب سیاه مادرزادری و زاویه بسته به سراغروش های جراحی می روند که نوع آن بر اساس وضعیت و شدت این بیماری انتخاب می شود.

درمان دارویی آب سیاه:

اولین روش برای درمان آب سیاه استفاده از داروهای مخصوص گلوکوم هستند که به صورت قرص و قطره ی چشمی تجویز می شوند. بعضی از این داروها باعث کاهش تولید مایع زلالیه می شوند و بعضی دیگر هم باعث می شوند تا مایع زلالیه به شکل راحت تری خارج شوند که این مساله خود باعث کاهش فشار چشم می شود.

برای درمان آب سیاه با داروها، ممکن است بیمار ناچار باشد با تجویز پزشک آن ها را چند بار در روز استفاده کند که معمولا اغلب بیماران با آن مشکلی ندارند اما ممکن است در بعضی مواقع این داروها ممکن است با عوارضی مثل: سوزش و قرمزی چشم، سر درد یا عوارض جانبی بر روی سایر نقاط بدن داشته باشد.

برای کنترل و جلوگیری از این عوارض حتما از پزشک خود طریقه مصرف داروهای تجویز شده را جویا شوید و او را حتما از داروهایی که قبلا استفاده کرده اید یا در حال استفاده از آن ها هستید مطلع سازید.

حواستان باشد برای درمان گلوکوم باید به طور مرتب و دقیق از قرص ها و قطره های گلوکوم استفاده کنید و آن ها سرخود قطع نکنید چون ممکن است این بیماری در مراحل اولیه هیچ علائمی نداشته باشد و همین باعث شود مصرف داروها را کنار بگذارید یا فراموش کنید.

ترابکلوپلاستی لیزری آب سیاه:

درمان گلوکوم با لیزر بدین شکل است که مایع جمع شده در چشم توسط لیزر خارج می شود. با اینکه برای درمان این بیماری پزشک می تواند در هر مرحله اقدام به لیزر درمانی کند اما بهتر است این روش پس از مصرف دارو در صورتی که دیگر قابل کنترل نبود انجام شود. حتی در بسیاری از بیماران دارو درمانی پس از انجام لیزر هم ادامه دارد.

ترابکلوپلاستی لیزری در مطب یا کلینیک انجام می شود و قبل از انجام آن یک قطره ی مخصوص بی حسی داخل چشم بیمار می ریزند و بیمار روی صندلی مخصوص مقابل دستگاه لیزر می نشیند.

سپس چشم پزشک عدسی مخصوصی را روی چشم بیمار قرار می دهد و پرتوهای نوری با انرژی زیاد روی بافت مشبک زاویه چشم تابانده می شود و بیمار قسمت های نورانی را به رنگ قرمز و سبز می بیند.

لیزر 50-100 نقطه سوختگی به فواصل یکسان ایجاد می کند. این سوختگی ها منافذ خروجی موجود در بافت مشبک را تحت کشش قرار می دهند و در نتیجه  منافذ باز شده و مایع بهتر از آن خارج می شود.

بعد از آن قطره هایی برای رفع التهاب داخل چشمی تجویز می شود. تحقیقات صورت گرفته مبنی بر آن است که جراحی لیزر در کاهش فشار چشم بسیار مفید است. ولی در بعضی موارد اثر آن رفته رفته از بین می رود. به گونه ای که دو سال بعد از جراحی لیزر در  بیش از نیمی از بیماران مجددا فشار چشم بالا می رود.

جراحی گلوکوم:

جراحی چشم به جهت درمان گلوکوم به این دلیل است که منفذی ایجاد کنند تا مایع جمع شده در چشم راهی برای خروج پیدا کند. با اینکه این روش هم مانند روش لیزردرمانی در هر زمانی قابل انجام است اما بهتر است ابتدا روش دارودرمانی و لیزر درمانی انجام شود و در صورت جواب نگرفتن و درمان نشدن به سراغ روش جراحی آب سیاه رفت.

در این روش بیمار تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی قرار می گیرد که در روش بی حسی از داروهای آرام بخش و تزریق های بی حسی اطراف چشم استفاده می شود. در روش جراحی، پزشک قسمت کوچکی از قرنیه را بر میدارد و اینگونه کانال جدیدی ساخته می شود تا مایع از داخل چشم خارج شود.

آیا تمام بیماران آب سیاه سر انجام نابینا می شوند؟

با اینکه در ابتدای مقاله به این موضوع اشاره کردیم که ممکن است بیماران گلوکومی به کوری دچار شوند اما خوشبختانه در حال حاضر با داروهای موجود و درمان های نوین جراحی بسیاری از بیماران مبتلا به گلوکوم می توانند با این روش ها به زندگی عادی خود ادامه دهند اما حتما باید پیگیر این بیماری باشند و از چکاپ های دوره ای غافل نشوند که در صورت غافل شدن از این بیماری ممکن است به نابینایی منجر شود